Trước thực trạng đó, việc ký Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng tại Hà Nội vừa qua mang ý nghĩa quan trọng, thể hiện thông điệp mạnh mẽ về quyết tâm của nhân loại trong nỗ lực phối hợp toàn cầu nhằm phòng ngừa, đấu tranh và đẩy lùi tội phạm mạng.
Thống kê của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an), thống kế từ năm 2024 đến nay, phát hiện trên 42 triệu cảnh báo tấn công mạng, 420.000 cảnh báo phát hiện mã độc nhắm vào các hệ thống thông tin. Chỉ riêng trong 8 tháng năm 2025, Việt Nam ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, tăng 65% so với cùng kỳ năm 2024, với thiệt hại ước tính hơn 1.660 tỷ đồng. Phát hiện hơn 1.500 kênh, hội nhóm quảng cáo, đánh bạc trực tuyến; hơn 1.500 kênh, hội nhóm hoạt động liên quan giao dịch tiền ảo, tiền mã hóa; gần 200 kênh, hội nhóm có nội dung quảng cáo, mua bán chất gây nghiện… Hơn 4.532 tên miền độc hại được phát hiện với các thủ đoạn tinh vi như: deepfake, lừa đảo crypto, chiếm đoạt OTP, giả danh công an, ngân hàng, tòa án...
Nhận diện thủ đoạn của các đối tượng lừa đảo qua mạng
Thứ nhất, làm quen, kết bạn qua mạng xã hội, thường sử dụng nick Telegram giả danh những người đàn ông thành đạt, có ngoại hình ưa nhìn để tiếp cận những phụ nữ trung niên, sống đơn thân, đã ly hôn hoặc ly thân, từ đó tạo dựng mối quan hệ tình cảm nhằm lôi kéo nạn nhân tham gia các hoạt động đầu tư, quay số trúng thưởng, đặt cược trực tuyến…Khi nạn nhân tin tưởng và bắt đầu chuyển tiền, các đối tượng sẽ chuyển tiền lời để tiếp tục dụ dỗ nạn nhân nạp thêm tiền; sau đó, chuyển tiếp thông tin cho nhóm “giết khách” thực hiện các thao tác kỹ thuật khiến nạn nhân không thể rút tiền, đồng thời đưa ra các yêu cầu nộp thêm phí để rút tiền lời, kéo dài quá trình cho đến khi bị hại không còn khả năng tài chính thì lập tức cắt đứt liên lạc, xóa mọi dấu vết.
Thứ hai, công dân Việt Nam cần tỉnh táo trước những lời mời chào ra nước ngoài “việc nhẹ lương cao”, không yêu cầu về bằng cấp, trình độ, không có hợp đồng ký kết, không thông qua doanh nghiệp, không thông qua tổ chức phái cử lao động. Công dân cần phải tìm hiểu kỹ về nội dung công việc, về đơn vị, về địa điểm dự kiến làm việc và thân nhân người giới thiệu, chế độ bảo hiểm, quyền lợi được hưởng để có quyết định đúng đắn trước khi ra nước ngoài làm việc. Công dân cũng như là người thân của công dân muốn tìm hiểu các thông tin và các quy định thì có thể liên hệ với tổng đài bảo hộ công dân của Cục Lãnh sự hoặc Đại sứ quán Việt Nam tại Campuchia.
Thứ ba, đối tượng có các hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng internet, mạng viễn thông hoặc thiết bị số… làm công cụ để tham gia trực tiếp vào quá trình phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người khác. Yếu tố sử dụng thiết bị công nghệ thông tin đóng vai trò quyết định trong việc phạm tội, đối tượng phạm tội không cần trực tiếp tiếp xúc với người bị hại, mà thông qua các hình thức như: Chuyển khoản, nạp mã thẻ cào qua điện thoại…
Thứ tư, để che đậy hành vi phạm tội, đối tượng dùng nhiều thủ đoạn tinh vi như mở tài khoản truy cập, tài khoản ngân hàng bằng thông tin của người khác, sử dụng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để làm sai lệch giọng nói, đặc điểm khuôn mặt, ẩn thuê bao hoặc hiện thuê bao giống, tương tự các thuê bao đại diện của cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội (như ngân hàng, bưu điện, cơ quan Công an, Thuế, Tòa án, Viện kiểm sát…), tạo nhiều vỏ bọc với hình thức đăng nhập nhiều tài khoản, sử dụng nhiều thiết bị máy tính, mạng, di chuyển địa điểm truy cập, làm giả địa chỉ IP, khiến cơ quan chức năng khó xác định vị trí chính xác nơi các đối tượng đăng nhập sử dụng mạng.
Người dân cần nâng cáo cảnh giác đối với tội phạm lừa đảo qua mạng
Thứ nhất, bảo vệ thông tin cá nhân: Không công khai các thông tin như ngày tháng năm sinh, số CMND, CCCD, số điện thoại, số tài khoản ngân hàng… lên mạng xã hội để tránh bị các đối tượng lợi dụng khai thác, sử dụng vào mục đích lừa đảo, cần chọn lọc thông tin trước khi chia sẻ công khai lên mạng xã hội.
Thứ hai, kiểm tra và cập nhật: Thường xuyên kiểm tra và cập nhật các tính năng bảo mật, quyền riêng tư trên các tài khoản ngân hàng, tài khoản mạng xã hội và cần bảo mật tuyệt đối thông tin các tài khoản trên, bao gồm: tên đăng nhập, mật khẩu, mã xác thực (OTP) hoặc số thẻ tín dụng… không cung cấp cho bất kỳ cá nhân, tổ chức nào khi chưa xác định được danh tính.
Thứ ba, cẩn trọng xác minh: Đối với các tin nhắn qua mạng xã hội vay tiền cần trực tiếp gọi điện thoại để xác nhận kỹ thông tin trước khi chuyển tiền.
Thứ tư, tìm hiểu kỹ thông tin khi kết bạn: Tìm hiểu kỹ thông tin khi kết bạn với những người lạ trên mạng xã hội, đặc biệt là những người hứa hẹn cho, tặng số tiền, tài sản lớn hoặc qùa có giá trị lớn.
Thứ năm, trình báo tại cơ quan Công an nơi gần nhất: Khi nhận được cuộc gọi tự xưng là cán bộ các cơ quan Nhà nước, đặc biệt là lực lượng Công an để thông báo, đe dọa mình có liên quan đến vụ án, vụ việc, cần liên lạc ngay với cơ quan Công an nơi gần nhất để trình bảo.
Những con số thống kê về tấn công mạng và lừa đảo trực tuyến cho thấy không gian số Việt Nam đang bước vào giai đoạn rủi ro cao chưa từng có. Việc ký Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng đánh dấu cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong hợp tác toàn cầu, nhưng đó mới chỉ là điểm khởi đầu. Bảo vệ an ninh mạng không chỉ là nhiệm vụ của lực lượng chức năng, mà còn là trách nhiệm của mỗi công dân khi tham gia môi trường số. Chỉ khi nâng cao cảnh giác, trang bị kỹ năng nhận diện rủi ro và ứng xử an toàn, người dân mới có thể tự bảo vệ mình trước những thủ đoạn ngày càng tinh vi. Một hệ sinh thái số lành mạnh - an toàn vừa là mục tiêu phát triển, vừa là “lá chắn” để Việt Nam tự tin bước vào kỷ nguyên chuyển đổi số toàn diện.
Thu Uyên